FOOD FOREST WEST-SUMATRA

Door ontbossing en bosbranden overwoekerde alleen nog taai langgras (alang-alang) de uitgeputte grond. Met vereende krachten ontstaat een paradijselijk voedselbos.

De boeren maken de gedegradeerde grond samen met hun families productief volgens een simpele methode (assisted natural regeneration, kortweg ANR). Deze methode is in samenwerking met de Food and Agriculture Organization (FAO) ontwikkeld en stimuleert de natuurlijke processen van herbebossing. Pesticiden of meststoffen zijn niet nodig en ook het onderhoud vergt veel minder arbeid dan je zou denken.

Simpel en doeltreffend

De alang-alang wordt gekneusd met een plattrapplankje. Het plattrapplankje is simpel en heel effectief. Elke plank is geschikt, gaten erin, touw erdoorheen dat bij het postuur past, omhangen en het plattrappen kan beginnen.
Door het plat te trappen verzwakt het langgras en daardoor groeit het niet meer. De ontkiemde zaden van inheemse regenwoudbomen die daar door vogelpoep en in ontlasting van andere dieren zijn beland, grijpen hun kans. Drie tot vier maanden na die plattrapronde groeien de ontstane boompjes hard door de lucht en het licht dat ze bereikt sinds de alang-alang platligt.
Het verzwakte langgras sterft van onderaf af. De bodem neemt de plantenresten op en wordt daar vruchtbaar van.

 

De grond die door de verterende plantenresten nu ook steeds beter water vasthoudt, is in het tweede jaar geschikt voor aanplant van koffieplanten, specerij- en fruitbomen en andere commercieel aantrekkelijke gewassen. De opbrengst daarvan levert goede inkomsten op en een gevarieerd voedselaanbod.

In het derde jaar herstelt het ecosysteem zich steeds verder. Het terrein is inmiddels aantrekkelijk voor uiteenlopende insecten, zoogdieren en vogels. Ze vestigen zich in het gebied; de biodiversiteit doet er haar voordeel mee.

Na vijf à zes jaar zijn de ecosysteemdiensten van een bos op het voorheen afgeschreven land grotendeels hersteld. Het groeit en bloeit en biedt de bevolking een perspectief van vele jaren.

Een rijke oogst

Voordat boeren tot de coöperatie toetreden, spreken ze af wat ze gaan planten. Fruit is erg in trek. De durian staat met stip op 1, gevolgd door avocado. Kruidnagels zijn goede handel en kruidnagelblad bevat olie met eugenol, een grondstof van essentiële oliën die in parfums en zepen zit. Voor de koffieoogst krijgen de boeren een gegarandeerde prijs. Van de opbrengst van kaneel worden bijvoorbeeld een opleiding voor de kinderen, een bruiloft of een begrafenis gefinancierd. De hardhoutbomen fungeren als appeltje voor de dorst.

Met vereende krachten

Met hulp van de ngo Rimbo Pangan Lestari (RPL) hebben de boeren zich per dorp verenigd in coöperaties. De coöperatie beslist bijvoorbeeld over nieuwe leden. RPL ondersteunt met adviezen, bijvoorbeeld als het gaat om zaailingen die het beste resultaat geven. Zo heeft een kaneelplantje een optimale start als hij 20 centimeter hoog is, een vertakt wortelstelsel heeft en minimaal zes blaadjes als het wordt geplant. Ook voor koffiebonen zijn selectiecriteria. Alleen de beste boontjes komen bij de kwekerij terecht die RPL heeft opgezet en die de planten opkweekt.

Het departement Bosbouw voorziet in diverse fruit- en hardhoutbomen, zoals avocado en mahonie. Het departement Land- en plantagebouw levert onder andere mango en koffie. Samen met RPL helpt Gula Gula de boeren bij het aanvragen van deze zaailingen.
De universiteit van West-Sumatra, Andalas en de Brawijaya Universiteit van Malang, Oost-Java, maken allerhande onderzoek mogelijk, bijvoorbeeld naar biodiversiteit in de bodem. Dat is belangrijk want een gezonde bodem is de basis van succes.

Duurzaam genieten.
Dankzij ons eigen Gula Gula-voedselbos
bieden wij werkend Nederland
CO2-neutrale koffie tot in het kopje!

– PAUL KRAGTEN, EIGENAAR VAN DUIJNEN KOFFIE BV

Assisted Natural Regeneration (ANR)

In de strijd tegen klimaatverandering wordt steeds vaker ANR toegepast om herbebossing te realiseren. De methode om gedegradeerd land vruchtbaar te maken zonder de grond te ploegen kost weinig en levert heel veel op. Er zijn verschillende manieren, afhankelijk van de omstandigheden. Zo is in de natte tropen van West-Sumatra het plattrapplankje de basis van succes. Timor, waar het veel droger is, vraagt om een heel andere werkwijze.

0-12 maanden: licht en lucht

In het eerste jaar wordt de alang-alang gekneusd met een plattrapplankje. Het langgras verzwakt daardoor en groeit niet meer. De ontkiemde zaden van inheemse regenwoudbomen die daar door vogelpoep en in ontlasting van andere dieren zijn beland, grijpen hun kans. De boompjes groeien hard door de lucht en het licht dat ze nu bereikt.
Het verzwakte langgras sterft van onderaf af. De bodem neemt de plantenresten op en wordt daar vruchtbaar van.

12-36 maanden: nieuwe aanplant

De grond die door de verterende plantenresten nu ook steeds beter water vasthoudt, is in het tweede jaar geschikt voor aanplant van koffieplanten, specerij- en fruitbomen en andere commercieel aantrekkelijke gewassen. De opbrengst daarvan levert goede inkomsten op en een gevarieerd voedselaanbod.

36-48 maanden: dieren komen thuis

In het derde jaar herstelt het ecosysteem zich steeds verder. Het terrein is inmiddels aantrekkelijk voor uiteenlopende insecten, zoogdieren en vogels. Ze vestigen zich in het gebied; de biodiversiteit gaat met sprongen vooruit.

48-60 maanden: klaar voor de toekomst

Na vijf à zes jaar zijn de ecosysteemdiensten van een bos op het voorheen afgeschreven land grotendeels hersteld. Het groeit en bloeit uitbundig en biedt de bevolking een perspectief van vele jaren.

Gebundelde krachten: Rimbo Pangan Lestari (RPL)

CO2Operate werkt sinds het begin samen met lokale experts. Zij hebben zich in 2016 verenigd in de onafhankelijke ngo Rimbo Pangan Lestari (RPL). Samen ontwikkelen, verbeteren en implementeren we Gula Gula Forest Programs steeds verder.
RPL bestaat uit gedreven jonge mensen, die inmiddels een hechte vriendschap onderhouden. Ieder heeft zijn eigen expertise en ervaring, een aantal van hen is universitair geschoold.

Het GIS/remote sensing team van RPL brengt het land van de boeren in kaart en zorgt ervoor dat we uitsluitend op dorpsland opereren (adat) en niet op land van staatsbosbeheer. Op die manier verzekeren we onszelf, de dorpsbewoners en de overheid van duidelijkheid over het landeigendom. Het GIS-team bestaat behalve uit GIS-mensen uit geografen en antropologen. Zij zijn onmisbaar tijdens de meetings met de boeren. Landbouwtechnisch geschoolden adviseren de boeren en ons over milieuvriendelijke methoden van bosherstel, want zij weten alles van biologische teeltmethoden en boomverzorging. RPL heeft bovendien een expert op het gebied van boomkwekerijen en het opkweken van boomzaden aangetrokken. Hij geeft leiding aan de kwekerij, die alsmaar groter wordt. Tot slot zijn er financieel geschoolden die de steeds complexere mix van financieringsstromen in goede banen leiden.

Inmiddels heeft RPL negen mensen fulltime in dienst onder bezielende leiding van een geografe. Zij overziet met haar helikopterblik de weerbarstige en complexe werkelijkheid van ecosysteemherstel.

De bijzondere potentie van Gliricidia Sepium

Gliricidia bewijst de Timorese gebieden grote diensten. De boom is een snelgroeiende soort die prima gedijt op gedegradeerde en onvruchtbare bodems. Gliricidia is bovendien een excellente producent van biomassa (zowel hout als blad) en zorgt zo voor een enorme hoeveelheid organisch materiaal in de bodem.

Als stikstofbinder is Gliricidia belangrijk voor de plantengroei. Vooral het blad is hoogwaardig, stikstofrijk voer voor (pluim)vee.

Door aanplant van Gliricidia verbetert de waterinfiltratie in de bodem. Ook reguleert het de afvoer van oppervlaktewater waardoor de kans op overstromingen en bodemerosie veel kleiner is.

Gliricidia wortelt diep. Daardoor hoeft hij niet te concurreren met andere gewassen om water en voedingsstoffen.

Omdat nieuwe takken zich snel ontwikkelen kan Gliricidia intensief gesnoeid worden. Dit management verhoogt de hoeveelheid blad en dus groeit het organisch materiaal voor de bodem snel aan.

De vele Gliricidiabossen op Timor leveren een grote takkenoogst. Die takken zijn geschikt om hekwerk te vlechten en worden gebruikt als brandhout.

De ervaring leert dat takken van 1,5-2 meter lang het meteen goed doen zodra ze in de grond staan. Bovendien reageert Gliricidia heel goed op intensieve snoei. Alles bij elkaar is Gliricidia dus een goedkope optie voor de boeren om het gedegradeerde land weer vruchtbaar te krijgen.

Gliricidia maakt een belangrijk onderdeel uit van de natuurlijke bodemregeneratie en het herstel van ecosysteemfuncties. Naar verwachting is de bodem na twee à drie jaar zo goed hersteld dat de boeren economisch waardevolle gewassen kunnen planten.

Bron: Gliricidia-sepium-Factsheet.pdf (regreeningafrica.org)

Compost, het zwarte goud

Met cofinanciering van RVO is een eerste grote compostunit opgezet, die 6 tot 8 ton compost per maand levert. De laatste tests worden uitgevoerd om het optimale recept te vinden voor topkwaliteit compost. De vraag ernaar is enorm. Niet alleen bij ‘onze’ boeren, maar ook bij andere boeren die vooral groentes telen. De groentes worden mooier en sterker door de voedingsstoffen uit het zwarte goud.

De voordelen van compost

• Compost werkt langer dan kunstmest.
• Compost kost veel minder en is lokaal beschikbaar.
• Compost spoelt niet zo snel weg als kunstmestkorrels tijdens een regenbui.

Het mes snijdt aan twee kanten: minder kunstmestgebruik en minder kosten voor de boeren. Minder gebruik van kunstmest is ook beter voor de boven- en ondergrondse biodiversiteit. Het bespaart bovendien CO2, onder andere omdat voor de productie van kunstmest fossiele brandstoffen nodig zijn.

Plan Vivo

Plan Vivo is de internationaal leidende standaard voor CO2-projecten die door rurale gemeenschappen worden gedragen. Enige tijd geleden is Plan Vivo erkend door ICROA Code of Best Practices. ICROA is mondiaal de leidinggevende accreditatieorganisatie voor een integere en ontwikkelingsrelevante klimaataanpak.

Bij Plan Vivo staat de actieve participatie van de lokale gemeenschappen centraal. Plan Vivo-projecten werken met gemeenschappen die voor grote uitdagingen staan op het gebied van een steeds verder degraderend natuurlijk milieu.

Plan Vivo-certificaten

De CO2 die afgevangen wordt in deze procesverbetering van natuurlijke en sociale omstandigheden worden als Plan Vivo-certificaten (PVC’s) verkocht. PVC’s zijn meer dan alleen CO2-credits. Zij zouden zonder deze inkomsten uit PVC’s geen toegang hebben tot financiële, technische en organisatorische ondersteuning om tot duurzamer landgebruik en samenwerking te komen. Het is een vereiste dat minimaal 60 procent van de inkomsten uit de PVC’s direct wordt geïnvesteerd in het project en de deelnemers ter plekke. Een PVC stimuleert zo lange termijn duurzaam landgebruik door lokale gemeenschappen en aankomende generaties.

  • PVC’s verminderen armoede door werk en inkomsten voor lokale gemeenschappen te genereren.
  • Via de PVC’s kan het natuurlijk milieu zo worden hersteld en beschermd dat daarmee de lokale gemeenschappen beter af zijn opgewassen tegen de gevolgen van klimaatverandering.
  • PVC’s dragen bij aan bescherming en herstel van de biodiversiteit.
  • Door lokale capaciteit via kennisoverdracht en skills op te bouwen wordt zelfhulp bevorderd.


Een en ander staat onder strenge controle en wordt geëvalueerd door de Plan Vivo-staf en regelmatig door externe, onafhankelijke partijen. Hiermee zijn de operationele kosten gedekt.

weetjes over de SDG’s

De SDG’s (Sustainable Development Goals of Duurzame Ontwikkelingsdoelen) zijn zeventien doelen om van de wereld een betere plek te maken in 2030. De SDG’s zijn afgesproken door de landen die zijn aangesloten bij de Verenigde Naties (VN), waaronder Nederland. De doelen kwamen er op basis van wereldwijde inbreng van organisaties en individuen.
De Duurzame Ontwikkelingsdoelen startten in 2015 en lopen nog tot 2030. Ze zijn een mondiaal kompas voor uitdagingen als armoede, onderwijs en de klimaatcrisis.
CO2Operate werkt er met Gula Gula doelbewust en doelgericht aan om de drie belangrijkste doelen te bereiken. Dit zijn ze.

Geen armoede

Bestrijding van armoede gaat niet alleen om financiële aspecten, maar ook en vooral om de impact die armoede heeft op het leven van mensen, hun gezondheid, de arbeidsomstandigheden, onderwijs, huisvesting en de natuurlijke omgeving. Gula Gula Forest Programs doet dit via de aanplant van economisch waardevolle bomen op gedegradeerde landbouwgrond. Behalve een beter inkomen door de verkoop van de vruchten en specerijen, komt ook een divers aanbod aan fruit en andere eetbare producten voor de dorpen beschikbaar. Nu deze producten ook lokaal worden verwerkt genereren de boeren een hoger inkomen door de verkoop van eindproducten.

Klimaatactie

In 2015 werd duidelijk dat de effecten van klimaatverandering een grote bedreiging zijn voor mens en natuur. In het Parijs-akkoord dat dat jaar werd gesloten staat dat actie geboden is om klimaatverandering en de effecten daarvan tot staan te brengen. Gula Gula Forest Programs levert daaraan een bijdrage door grote hoeveelheden CO2 vast te leggen door de ontwikkeling van nieuwe voedselbossen op kaal, gedegradeerd land.

Leven op het land

Gezonde ecosystemen en biodiversiteit helpen de weerbaarheid tegen toenemende bevolkingsdruk, intensivering van landgebruik en klimaatverandering te versterken. SDG 15 beoogt bescherming, herstel en duurzaam beheer van het leven op het land in al zijn vormen. Bescherming en herstel van ecosystemen en biodiversiteit staan hierin centraal. Gula Gula Forest Programs doet onderzoek naar de impact op de boven- en ondergrondse biodiversiteit als bos wordt teruggebracht. Duidelijk is dat de verscheidenheid aan planten en dieren steeds groter wordt.